Rozmowa z fizjoterapeutką pediatryczną mgr Agnieszką Popowicz
FB: https://www.facebook.com/AgnieszkaPopowiczFizjoterapia
Co to jest asymetria ułożeniowa niemowlęcia? Jak ją rozpoznać, na co zwrócić uwagę?
Agnieszka Popowicz: O asymetrii ułożeniowej mówimy wtedy, gdy: niemowlę układa główkę tylko w jedną stronę i ma trudność z jej obróceniem na drugą stronę. Gdy główka dziecka wypłaszcza się po jednej stronie, dziecko przyjmuje asymetryczną pozycję w kształcie litery c. W pozycji leżącej na brzuchu w podporze niemowlę opada na jeden boczek nie mogąc utrzymać równowagi. Bawi się i wkłada do buzi tylko jedną rączkę. Wkłada do ust tylko jedną stopę. Pivotuje (obraca się wokół osi pępka w leżeniu na brzuszku) tylko w jedną stronę. Pełza jednostronnie. Warto wtedy zasięgnąć opinii fizjoterapeuty pediatrycznego.
Jakie są przyczyny powstania asymetrii ułożeniowej u niemowlęcia?
Agnieszka Popowicz: Jest wiele przyczyn powodujących asymetrię ułożeniową. Wśród nich możemy wymienić: kręcz szyi, kiss syndrome, ułożenie wewnątrzmaciczne, powikłanie porodu naturalnego lub porodu przez cesarskie cięcie, wady wzroku, słuchu, jednostronne karmienie piersią, nieprawidłowa pielęgnacja niemowlęcia: preferowanie noszenia dziecka tylko na jednej ręce bądź układanie go na jednym boku.
Czym jest kręcz szyi?
Agnieszka Popowicz: Kręcz szyi to wada wrodzona, w której niemowlę zwraca głowę tylko w jedna stronę. Wyróżniamy kręcz szyi pochodzenia mięśniowego oraz kostnego. Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego związany jest z wadą mięśnia Mostkowo Obojczykowo Sutkowego (Sternocleidomastoideus ) tzw. MOS. Mięsień ten należy do mięśni powierzchownych szyi. Jego głowa przyśrodkowa rozpoczyna się na rękojeści mostka a głowa boczna na powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka. Przyczep końcowy ma miejsce na powierzchni bocznej wyrostka sutkowatego oraz na odcinku bocznym kresy karkowej górnej. Wada ta może być konsekwencją urazu okołoporodowego, niedokrwienia, zbliznowacenia, jak również zwłóknienia mięśnia MOS. Jednostronny skurcz tego mięśnia powoduje, że głowa obraca się w kierunku przeciwnym a pochyla w stronę skróconego MOS. Np. niemowlę z kręczem lewostronnym zwraca główkę twarzą w stronę prawą a pochyla ją w lewo. Często w tej sytuacji lewy bark jest ustawiony wyżej niż prawy.Kręcz szyi pochodzenia kostnegojest efektem zmian w kręgach szyjnych. Jedną z jego przyczyn może być Zespół Klippa Feila tzw. zespół krótkiej szyi. Jest to wada wrodzona występująca stosunkowo rzadko polegająca na zroście kręgów szyjnych, zmianie ich kształtu lub mniejszej ilości kręgów.
Jakie mogą być konsekwencje nieleczonego kręczu szyi?
Agnieszka Popowicz: Długotrwałe i nieprawidłowe ustawienie głowy prowadzi do zniekształcenia czaszki oraz deformacji twarzy. Po stronie skróconego mięśnia twarz rośnie wolniej. Nieleczony kręcz szyi powoduje wady zgryzu oraz wady widzenia.
Co to jest Kiss Syndrom?
Agnieszka Popowicz: Kiss Syndrom jest to dysfunkcja, którą jako pierwszy opisał niemiecki chirurg, specjalista terapii manualnej doktor Biedermann. Zaczął używać terminu KISS na początku lat 90. XX wieku. Skrót KISS pochodzi od niemieckich słów Kopfgelenk-Induzierte Symmetrie-Störung, co można przetłumaczyć na polski jako zaburzenia symetrii wywołane przez kręgi szyjne. Jest to odwracalna dysfunkcja spowodowana asymetrycznym ustawieniem pierwszego kręgu szyjnego- atlasu. W konsekwencji czego utrudnione jest prawidłowe ułożenie oraz obracanie głowy. Często przyczyną tego problemu jest cesarskie cięcie, trudny poród naturalny, owinięcie pępowiną. Kiss syndrom towarzyszy zespół objawów takich jak: nadwrażliwość, nadpobudliwość, problemy z koncentracją uwagi, problemy gastryczne, problemy z równowagą, zaburzony i opóźniony rozwój mowy.
Jakie mogą być konsekwencje nie leczonego Kiss Syndrom?
Agnieszka Popowicz: W konsekwencji błędnej diagnozy i braku leczenia może dojść do zniekształcenia czaszki (plagiocefalii), asymetrii twarzy, asymetrycznego rozwoju stawów biodrowych.
Jakie jest postępowanie lecznicze w przypadku asymetrii?
Agnieszka Popowicz:Bardzo ważna jest odpowiednio i możliwie jak najwcześniej przeprowadzona diagnostyka. Dokonuje ją lekarza, fizjoterapeuta pediatryczny oraz terapeuta. W przypadku Kiss syndrom Terapeuta Manualny przeprowadza diagnozę oraz mobilizuje i uruchamia odcinek szyjny przywracając jego prawidłową ruchomość. Fizjoterapeuta pediatryczny dobiera odpowiednią terapię funkcjonalną, uczy maluszka prawidłowego schematu ciała, przenoszenia ciężaru ciała oraz instruuje rodziców jak prawidłowo nosić, układać i pielęgnować maluszka. Ważne jest naprzemienne noszenie oraz układanie maluszka. Podchodzenie do dziecka z obydwu stron. Stymulowanie do odwracania główki zachęcając niemowlę zabawkami przykuwającymi jego uwagę (np. kontrastowymi biało-czarnymi) oraz budowanie symetrii poprzez zabawy w linii środkowej ciała.
Co to jest plagiocefalia?
Agnieszka Popowicz: Plagiocefalia jest inaczej nazywana skośnogłowiem lub zespołem spłaszczonej główki niemowlęcia. Jest jedną z najczęściej występujących deformacji czaszkiu niemowląt. Asymetryczne spłaszczenie główki niemowlęcia najczęściej dotyczy części tylnej i bocznej.
Jakie są przyczyny Plagiocefalii?
Agnieszka Popowicz: Do spłaszczenia główki może dojść na wskutek: ucisku na główkę dziecka np. na wskutek braku zmian pozycji ułożeniowych. Stosowanie niezmiennej pozycji do spania. Braku układania niemowlęcia na brzuchu. Inną przyczyną jest Kręcz szyi, brak ruchomości w odcinku szyjnym kręgosłupa lub preferowanie przez niemowlę tylko jednej strony. Plagiocefalia często rozwija się u dzieci urodzonych przedwcześnie, które spędziły długi czas w niezmiennych pozycjach w inkubatorze, u dzieci urodzonych w czasie trudnych porodów (ułożenie pośladkowe, poród kleszczowy). U dzieci z ciąży mnogiej, gdzie brak miejsca w ułożeniu wewnątrzmacicznym mógł spowodować ucisk na czaszkę. Plagiocefalia może być również konsekwencją zbyt wczesnego jednostronnego zrośnięcia szwów czaszkowych.
Jak leczyć plagiocefalię?
Agnieszka Popowicz: Bardzo ważna jest konsultacja i współpraca z lekarzem, fizjoterapeutą pediatrycznym, terapeutą manualnym i osteopatą. Nie leczona plagiocefalia może powodować asymetrię tułowia, skoliozę, wadę zgryzu. Fizjoterapeuta pediatryczny zaleca odpowiednie pozycje ułożeniowe do snu oraz aktywności, które będą odciążać główkę. U młodszych niemowląt można zastosować specjalne poduszki z dziurką, aby odciążyć nacisk na czaszkę. Ważne jest układanie niemowlęcia na brzuchu oraz przyzwyczajanie go do tej pozycji. Warto jest stymulować maluszka do nauki zmian pozycji np. do obrotów. W przypadku ciężkich zmian niektórzy lekarze proponują terapię kaskiem ortopedycznym. W plagiocefali wrodzonej, gdzie przedwcześnie dochodzi do zrośnięcia szwów czaszki, stosowane są zabiegi operacyjne w celu uwolnienia ciśnienia w czaszce.
Jak rodzic może zapobiegać asymetrii ułożeniowej u niemowlęcia?
Agnieszka Popowicz: Ważne, żeby zmieniać pozycje ułożeniowe dziecka w trakcie snu i aktywności. Proponuję kłaść niemowlę kilka razy dziennie na brzuszku. Dobrze, aby nosić maluszka naprzemiennie raz na jednej a raz na drugiej ręce oraz podchodzić do niemowlęcia z obydwu stron. Jeżeli łóżeczko dziecka ustawione jest przy ścianie i dostęp do niego jest tylko z jednej strony a ciężko jest zmieniać ustawienie łóżeczka to warto zmieniać położenie dziecka w łóżeczku, tak aby stymulacja była z obydwu stron. Warto zwrócić uwagę czy w pokoju malucha lampa(światło), okno lub ciekawy, kontrastowy obraz nie zachęca do skupiania wzroku dziecka tylko w jedną stronę. Dobrze jest karmić niemowlę obydwiema piersiami, a jeżeli karmimy dziecko butelką, aby odbywało się to raz na jednej raz na drugiej ręce bądź w pozycji symetrycznej. Odbijać dziecko na prawym i lewym barku. Dobrze jest, aby ustawiać wanienkę zmiennie – tak żeby dziecko raz miało rodzica po prawej, raz po lewej stronie. Możemy bawić się z niemowlęciem układając go na naszych kolanach tak aby spoglądało na opiekuna w symetrii. Główkę dziecka umieszczamy na kolanach, a nóżki oparte są na naszej klatce piersiowej. Taka pozycja świetnie wpływa na budowanie linii środkowej, skupianie wzroku maluszka. Jeżeli wieszamy dziecku zabawkę to warto umieścić ja w linii środkowej na wysokości pępka, aby stymulować symetrię, budować linię środkową i uczyć maluszka patrzenia w dół.
Czy leżenie w leżaczku bujaczku jest wskazane?
Agnieszka Popowicz: Przebywanie w leżaczku bujaczku sprzyja ustawianiu się dziecka w pozycji asymetrycznej oraz wypłaszczaniu się główki. Niemowlę w leżaczku – bujaczku nie trenuje obrotów, łapania swoich stópek, podnoszenia sie na rączkach w pozycji na brzuszku. Jest bierne i dochodzi do ograniczania jego rozwoju ruchowego.
Czy sadzanie dziecka, które samodzielnie nie siedzi i obtaczanie go poduszkami jest wskazane?
Agnieszka Popowicz: Absolutnie nie! Może dojść w ten sposób do pogłębiania się asymetrycznego ustawienia i w konsekwencji dojść do skrzywienia kręgosłupa u dziecka.
Co więc jest dobre dla rozwoju ruchowego niemowlęcia?
Agnieszka Popowicz: Przebywanie na podłodze, macie, która nie będzie śliska dzięki czemu maluszek będzie mógł trenować aktywny podpór w pozycji leżącej na brzuszku. Będzie doskonalił przenoszenie ciężaru ciała na boki, obroty na boki a potem obroty z pleców na brzuch.
Co, jeśli niemowlę asymetrycznie ustawia się w foteliku samochodowym?
Agnieszka Popowicz: Jeżeli dziecko wygina się w literkę c podczas podróży w foteliku samochodowym można spróbować przygotować dwa wałeczki zwinięte z pieluchy i uszczelnić nimi boki dziecka w foteliku, aby poprawić jego symetrię. Podczas długich podróży dobrze jest robić przerwy podczas jazdy maksymalnie co dwie godziny i zmieniać maluszkowi pozycję.
Co, jeśli dziecko krzywo siedzi w foteliku do karmienia?
Agnieszka Popowicz: Warto zwrócić uwagę na pozycję, w której karmimy naszego maluszka. Siedzisko nie powinno być zbyt szerokie a blacik ustawiony zbyt wysoko. Jeżeli maluszek wygina się w literkę c w siedzisku warto przygotować np. z ręczników dwa wałeczki i uszczelnić nimi boki dziecka lub zakupić specjalną poduszkę. Dobrze, żeby siedzisko wyposażone było w podnóżek.